"Paylaşmaya Odaklanırken, Yaşamın Kendisini Kaçırıyoruz"

Acıbadem Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Alper Bilgili, sosyal medyanın insan doğasındaki beğenilme ve onay alma isteğini toksik bir boyuta taşıdığını belirten çarpıcı araştırma sonuçlarını değerlendirdi. Bilgili'ye göre, sosyal medya "like" kültürü aracılığıyla kısa vadede dopamin salınımını tetiklerken, uzun vadede bağımlılık, kıyaslama ve tüketim baskısı gibi ciddi olumsuz sonuçlara yol açıyor.

Beğeni Bağımlılığı ve Kıyaslama Baskısı

Doç. Dr. Alper Bilgili, sosyal medyanın sıradan ilişkilerde olmayan bir imkan sunarak "beğeni bağımlılığı" yarattığını ifade ediyor. Beğeninin karşılığını anında ve geniş kitlelerden alabilme imkanı, psikolojiyi olumsuz etkiliyor. Bu olumsuz etkilerin başında ise "kıyaslama" geliyor.

• Mutluluk İllüzyonu: Utah Valley Üniversitesi'nin araştırmasına göre, Facebook kullanıcılarının önemli bir bölümü, başkalarının abartılı paylaşımlarını gerçek sanarak diğer insanların kendilerinden daha mutlu bir hayat yaşadığına inanıyor.

• Kıskançlık Artışı: Missouri Üniversitesi'ndeki bir başka araştırmada ise sosyal medyanın kıskançlık hissini artırdığı tespit edildi. Bilgili, bu iki sonucun birbiriyle doğrudan ilişkili olduğunu belirtiyor.

Tüketim Kültürünü Tetikleyen ve Bağımlılık Yaratan Tasarım

Sosyal medya platformlarının insan psikolojisinin zaaflarına göre bilinçli olarak tasarlandığını söyleyen Doç. Dr. Bilgili, bu durumun hem bağımlılık yarattığını hem de tüketim alışkanlıklarını yönlendirdiğini vurguluyor.

• Bağımlılık Verileri: Gallup araştırması, kullanıcıların %41'inin saatte birkaç kez, %11'inin ise birkaç dakikada bir bildirimlerini kontrol ettiğini gösteriyor.

• Tüketimi Özendirme: Sosyal medya, sürekli tüketim kültürünü olumlayan bir etki yaratarak insanları ihtiyacı olmasa da tüketmeye yönlendiriyor. TikTok Shop üzerinden "Kara Cuma" döneminde günde 100 milyon dolarlık satış yapılması gibi olaylar, platformların ticareti ne kadar kolaylaştırdığını gösteriyor. Reklam verenlerin ilgi alanlarına erişimi, sosyal medyayı ana akım medyadan çok daha etkili kılıyor.

Minimalizm de Gösterişe Dönüştü

Bilgili, sosyal medyadaki minimalist yaşam akımlarının bile amacından saptığını belirtiyor. Tüketim kültürüne karşı bir duruş olarak başlayan minimalizm, platformlarda yeni bir statü aracı haline gelerek beğeni alma amacı güdülmeye başlandı.

Olumsuz Etkilerden Korunmak İçin İpuçları

Doç. Dr. Alper Bilgili, sosyal medyanın doğru kullanıldığında bilgi kaynağı ve ses duyurma mecrası gibi faydaları olsa da, olumsuz etkilerinden korunmak için bilinçli bir farkındalık gerektiğini vurguluyor:

• Kullanım Amacını Sorgulayın: Sosyal medyayı neden kullandığınızı düzenli olarak sorgulayın.

• Sınırları Aktifleştirin: Uygulama içi kullanım sınırlarını aktifleştirin ve bazı günleri "Dijital Şabat" ilan edin.

• Gerçeği Hatırlayın: Sosyal medyanın gerçeği temsil etmediğini kendinize sürekli hatırlatın.

• Hayatla Teması Kaybetmeyin: Ne paylaşılacağını veya kime ne cevap verileceğini düşünürken hayatla olan temasın yitirildiğini unutmayın.

Bilgili, özetle, sosyal medyanın olumsuz etkilerinden kaçınmanın, zamanımızı, enerjimizi ve dikkatimizi paraya çevirmek için tasarlanmış platformlara karşı ciddi bir irade ve bilinçli farkındalık gerektirdiğini belirtiyor.